ساز قانون

اگر به موسیقی سنتی ایران علاقه داشته باشید حتما نام ساز قانون به گوشتان خورده است. قانون یکی از قدیمی ترین سازهای ایران است و در بسیاری از کشورهای همسایه نیز از آن استفاده می شود. این ساز متاسفانه در کشور خودمان بسیار ناشناخته باقی مانده است و تعداد افرادی که با آن آشنایی دارند بسیار کم است.

ساز قانون جزء سازهای زهی و مضرابی (زخمه ای) می باشد و شباهت بسیاری به سنتور دارد؛ اما بر خلاف سنتور ذوزنقه شکل است و به وسیله دو انگشت سبابه و دو مضراب نواخته می شود. جعبه ساز قانون را از چوب می سازند.

تفاوت سازهای قانون و سنتور

تفاوت در شکل نواختن، اولین تفاوتی است که می توانید بین این دو ساز پیدا کنید. سنتور به وسیله مضراب نواخته می شود اما ساز قانون به وسیله دو انگشت سبابه و دو مضراب نواخته می شود. مضراب قانون انگشتانه ای است که دور انگشت شما قرار میگیرد.

تاریخچه

برخی بر این باور هستند که این ساز را فارابی اختراع کرده و بعضی هم آن را به افلاطون نسبت می دهند. برخی دیگر نیز بر این باور هستند که از خراسان آمده است. اما برای هیچ کدام سند و مدرک دقیقی در دسترس نیست. همچنین افراد زیادی اعتقاد دارند که فارابی ساز قانون را به کمال رسانده است.

فارابی حدود هزار سال پیش، ساز قانونی با 45 سیم را اختراع کرد و در کتاب خود (موسیقی کبیر) نیز به آن اشاره کرده است.

ساختمان ساز قانون

تعداد سیم های این ساز، ۷۲=۳×۲۴ عدد می باشد که به فواصل دیاتونیک کوک می‌شوند. این سیم ها از روده گوسفند یا نوعی نایلون ساخته می شوند که به دور گوشی های ساز پیچیده می شوند.

اجزاء ساز قانون

اجزاء این ساز عبارتند از: جعبه صوتی، پرده گردان، شیطانک، سیم ها، سیم گیر، گوشی، خرک و پل

جعبه صوتی

جعبه صوتی قانون از از دو صفحه چوبی ذوزنقه ای شکل تشکیل شده است که زیر و روی ساز قرار میگیرند و با کلاف های چهارگانه جانبی به هم متصل شده اند. صفحه ای چوبی روی جعبه صوتی قرار دارد که در سمت چپ آن ۲۷ پرده گردان و ۸۱ گوشی وجود دارد. در سمت راست آن نیز، زیر خرک، مستطیلی از پوست (به جای چوب) قرار گرفته است. گاهی این پوست یک تکه است و گاهی از چهار تکه پوست مجزا به صورت مربع یا لوزی ساخته می‌شود. در قسمت چوبی صفحه، شبکه هایی از جنس چوب برای خروج صدا ایجاد شده اند. برای قسمتی از صفحه‌ی رویی که دارای پوست است، از پوست شتر، گوساله و ماهی استفاده می کنند. این پوست باید فشاری بالغ بر ۸۱ وتر را تحمل کند.

پل

پل ها در داخل جعبه صوتی، میان صفحه رویی و زیری قرارگرفته است. درون جعبه صوتی این ساز معمولا سه پل قرار میگیرند که وظیفه کاهش فشار روی صفحه را بر عهده دارند و از تغییر شکل صفحه بر اثر فشار جلوگیری می کنند.

خرک

تیغه باریک، ساخته شده از جنس چوب به طول تقریبی 35 سانتی متر و ارتفاع 2 سانتی متر می باشد. خرک به وسیله پایه های کوچکی در سمت راست ساز، روی بخش پوست دار قرار دارد و تمامی سیم ها از روی آن عبور می کنند.

شیطانک

قطعه باریک و کم ارتفاعی از جنس چوب است که بین پرده گردان ها و گوشی ها در سمت چپ ساز قرار دارد. سیم ها برای رسیدن به گوشی ها از روی شیطانک عبور می کنند. وظیفه شیطانک شفاف نمودن صدای ساز است.

پرده گردان ساز قانون

پرده گردان ها، کلید های کوچک و متحرک فلزی هستند که در سمت چپ ساز، بعد از شیطانک و قبل از گوشی روی قطعه چوبی که روی صفحه چسبانده شده است، متصل شده اند. از هر پرده گردان تعدادی سیم هم کوک عبور کرده و به گوشی ها می رسد.

گوشی های ساز قانون

گوشی های این ساز از جنس چوب و میخی شکل می باشند که یک سر آن را شبیه اهرم و سر دیگر را باریک می سازند. این گوشی ها به صورت عمودی روی سطح سمت چپ ساز قرار می گیرند. هر وتر به یک گوشی بسته می شود.

سیم گیر

گره سیم های قانون در سمت راست ساز و در سیم گیر قرار می گیرند. سپس از سوراخ های تعبیه شده بیرون آمده و از روی خرک می گذرند.

طریقه نواختن ساز قانون

برای نواختن ساز قانون، به طور معمول آن را روی زانو ها یا روی زمین قرار می دهند. در ارکستر، هرگاه اجرا این ساز به صورت تک نوازی باشد، نوازنده این ساز در ردیف اول نوازندگاه قرار می گیرد و در صورتی که قرار باشد تا همراه با ارکستر اجرا کند، رو به روی نوازندگاه قرار می گیرد.

طریقه نشستن

میزی شیب داری که شیب آن به صورت نوازنده باشد، کار او را در هنگام نواختن راحت تر می کند. فرم نشستن نیز در نواختن این ساز اهمیت زیادی دارد. قانون باید به صورت نشسته و با کمری صاف، با زاویه دست 90 درجه و آرنج های رو به داخل نواخته شود.

همچنین قاعده ساز باید در پایین و نزدیک به نوازنده قرار بگیرد. میز باید از صندلی نوازنده کمی بلند تر باشد.

قیمت و خرید ساز قانون

شما می توانید جهت اطلاع از قیمت و خرید ساز قانون اینجا کلیک کنید.